Na de revolutie van 1917 ontstond in Rusland een nieuw politiek systeem, de Sovjet-Unie, onder leiding van de communistische partij, die streefde naar een klasseloze samenleving en wereldrevolutie. Dit politieke systeem, vanaf 1928 geleid door Stalin, week af van dat van de Verenigde Staten, met zijn nadruk op de politieke rechten van het individu. In de Tweede Wereldoorlog werkten de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten samen in de strijd tegen de as-mogendheden. Tegen het einde van de oorlog liep de spanning tussen de twee landen snel op, onder meer door onenigheid over de vredesregeling met Duitsland en de nieuwe machtsverhoudingen in Europa. Het wantrouwen tussen de Sovjet-Unie en de westelijke mogendheden nam verder toe en daarmee de behoefte aan controle over gebieden die van strategisch belang werden geacht. Dit streven naar invloedssferen bevestigde voor elk van beide partijen het vijandbeeld van de andere partij. Onder Sovjet-Russische invloed ontstonden in Oost-Europa volksdemocratieën naar het model van de Sovjet-Unie. De Amerikaanse president Truman stimuleerde de eenwording van West-Europa om een dam op te werpen tegen communistische expansie onder meer met het Marshall plan. Europa raakte verdeeld in twee ideologische machtsblokken, die door de wapenwedloop en de vorming van militaire bondgenootschappen steeds grimmiger tegenover elkaar kwamen te staan.